Postingan

Menampilkan postingan dari Juni, 2025

Gamelan

Gambar
Dening : Fara Odelia Dwi P Gamelan, Musik Tradisional Jawa Sing Ngemu Makna Gamelan kuwi salah siji seni musik tradisional saka tanah Jawa sing wis ana saka jaman mbiyen banget. Gamelan ora mung kumpulan piranti musik, nanging uga lambang kabudayan, kerukunan, lan filosofi urip masyarakat Jawa. Gamelan iku racaké dimainake bareng-bareng nganggo piranti kaya gong, kenong, bonang, saron, slenthem, kendhang, lan isih akèh manèh. Saben piranti duwe fungsi dhewe-dhewe lan kudu diarani bareng supaya bisa nyipta swara sing harmonis lan nyenengake. Swara gamelan kuwi lembut, ayem, lan nglegakake ati. Ora kaya musik modhèren sing kadhang banter lan rame, gamelan nduwé irama sing landhep nanging tenang. Nalika diputerake, gamelan iso nggawa perasaan tenang lan ngajak wong sing ngrungokake kanggo mlebu ing suasana batin sing luwih jero. Kuwi sing ndadekake gamelan kerep digunakake kanggo ngiringi acara-acara penting kaya upacara adat, pagelaran wayang kulit, tari-tarian tradisional, l...

Jamasan Pusaka

Gambar
  Jamasan Pusaka Nabhan Arfa W. /23/XI 1 Tradisi Jamasan pusaka punika kalebet warisan budaya ingkang taksih lestari wonten ing tlatah Jawa Tengah saha Yogyakarta. Tembung Jamasan saking basa Jawa ingkang tegesipun "ngumbah" utawi "resik-resik." Nanging ing tradhisi punika, jamasan boten namung sekadar ngresiki raga pusaka, nanging ugi minangka wujud pangurmatan dhumateng nilai spiritual, sejarah, saha leluhur ingkang nate kagungan utawi migunakaken pusaka punika. Benda pusaka kados keris, tombak, pedhang, utawi piranti kraton, dados sesawangan utama ing tradisi punika. Pelaksanaan jamasan punika limrahipun dipunlampahi saben taun, utaminipun ing sasi Sura, ingkang kalebet sasi kawiwitan ing penanggalan Jawa lan sami kaliyan bulan Muharam ing kalender Hijriyah. Wulan punika dipunagem minangka wulan suci, dados wekdal ingkang trep kanggé ngresiki pusaka minangka pralambang resik lahir batin. Prosesi jamasan dipunlampahi kanthi runtut lan kebak tata krama. Prosesi di...

Brokohan

 Dening: Luthfi Putra P. Keragaman budaya Indonesia bisa diwujudake kanthi tradhisi. Ing Jawa ana tradhisi kang diarani Brokohan. Tradhisi iki dianakake kanggo nyambut lair bayi. **Sejarah Tradisi Brokohan* Tradhisi Brokohan asring diarani bancaan. Brokohan dijupuk saka basa Arab barokah, utawa bisa ditegesi minangka upaya kanggo nggayuh berkah. Wondene ing basa Jawi dipunpendhet saking tembung brokoh, inggih menika nampan pring bunder ingkang asring dipunginakaken kangge wadhah sesaji selamatan. Tradhisi iki dipercaya wis ana wiwit jaman Jawa Kuna. Tradhisi iki dipercaya minangka tumindak nyuwun donga. Wiwitane Brokohan ditindakake kanthi semedi, nanging saiki tradhisi iki ditindakake kanthi ndedonga nyuwun berkah. **Prosesi Tradisi Brokohan*  *Bayi Baru Lahir (Mendhem Ari-ari)* Prosesi iki ditindakake nalika bayi nembe lair utawa umur 1 dina. Prosesi iki ditandhani kanthi ngubur plasenta utawa bayi sawise lair. Wong Jawa lumrahe nyebut plasenta iki yaiku kakak papat kelimo p...

Sedekah Bumi : Wujud Rasa Syukur Marang Gusti

Gambar
Dening : Nabila Ayu W Sedekah Bumi iku salah siji tradisi budaya Jawa sing isih dilakoni nganti saiki, utamane ning daerah pedesaan. Tradisi iki minangka wujud rasa syukur masyarakat marang Gusti Allah amarga wis diparingi berkah, rezeki, lan hasil tani saka bumi. Sedekah Bumi ora ateges bumi disedekahi, nanging minangka simbol rasa matur nuwun lan penghormatan marang alam lan Sang Pencipta. Warga percaya yen hubungan sing apik karo alam bakal nggawa rejeki, keselamatan, lan kelangsungan urip sing luwih becik.  Sedekah Bumi dianakake sawise panen. Acara-acara sing umum dilakoni antarane yaiku • Doa bebarengan sing dipimpin tokoh agama utawa sesepuh desa • Pagelaran seni tradisional, kayata wayang kulit, reog, jaranan, utawa campursari • Kirab gunungan, yaiku arak-arakan hasil bumi kaya pari, jagung, sayur, lan woh-wohan sing disusun kaya gunung, banjur dibagekake marang warga • Kenduri utawa mangan bareng-bareng minangka lambang rasa guyub lan gotong royong  Sedeka...

Ketoprak

Gambar
  KETHOPRAK:BUDAYA RAKYAT SING NGREMBAKA Dening: Muhammad Irfan Rasyid/22/XI-1 Ketoprak yaiku seni tunjukan rakyat tradisional ingkang tepang sanget, khususe wonten Jawa Tengah, Jawi Timur, uga Yogyakarta. Ketoprak ngrupikaken kesenian Jawi tradisional engkang pertunjukane ngginakaken basa Jawi. Lampahan ing lebet pementasan Ketoprak kathah jenise, awiti dialog babagan sejarah, ngantos cerios fantasi ingkang biasane salajeng karumiyinan kaliyan alunan sekar-sekar Jawi ingkang sae. Kostum lan dandanane salajeng disesuase kaliyan adegan uga lampahan. Lebet tulisan kuswadji Kawindrasusanta ingkang katur ing Lokakarya Ketoprak Tahap I surya kaping 17 ngantos suraya 9 Februari 1974 ing Yogyakarta, ngginemaken menawi kataKetoprak asalipun saking nami pirantos yaiku Tiprak. Tembung Tiprak niki awale saking prak. Amargi suwara tiprak yaiku prak, prak, prak. Salajengipun lebet Serat Pustaka rajapurwa jilid II seratan pujangga R. Ng. Rangga warsita lebet bukune Kolfbunning ing tahun 1923 ngg...

Sendang Nyatnyono

Gambar
Sendang Nyatnyono:Sumber Suci ing Tlatah Semarang Dening:Moh Rifki Miko Moristiyano/19/XI-1 Sendang Nyatnyono iku sawijining panggonan suci kang dumunung ing Desa Nyatnyono, Kecamatan Ungaran Barat, Kabupaten Semarang, Provinsi Jawa Tengah. Sendang iki misuwur minangka panggonan religi lan wisata spiritual, utamane kanggo para penggemar budaya lan sejarah Islam ing Tanah Jawi. Sendang Nyatnyono raket gandheng cenenge karo Wali Sanga, utamane Sunan Kalijaga. Miturut cerita rakyat, Sunan Kalijaga tau mandheg lan ngaso ing papan iki nalika nglaksanani dakwah ing wilayah Semarang. Ing kana, Sunan Kalijaga ndedonga lan metu sumber banyu seger kang saiki sinebut “sendang". Jeneng Nyatnyono asale saka tembung "nyata" lan "nyono" (kanthi pangangen-angen). Tegese bisa diartekake minangka panggonan kanggo ngendhakake pikiran lan nganyutake rasa. Sendang Nyatnyono saiki dadi papan ziarah lan pangibadah. Saben dina, luwih-luwih dina-dina Jumat Kliwon utawa wektu Suro, akeh...

barongan

Gambar
 Barongan : kesenian rakyat kang akeh sumebar ing tlatah jawa  ditulis dening : karysya thalita zahra XI.1 /14 Barongan kuwi ana macem-macem wujude. Evolusi utawa owah-owahan bentuké saka wektu menyang wektu, diwiwiti saka kéwan kaya macan, singa, lan celeng, nggawé barongan dadi warna-warni lan manéka warna. Salah siji jinis barongan sing wujude meh padha karo macan diarani Barongan Macan . Tindak tanduk utawa sikapé macan nentokaké cara dolan barongan kuwi. Barongan Singa yaiku barongan sing wujude meh padha karo singa. Déné Barongan Celeng (Barongan Babi Alas) iku barongan sing wujude kaya celeng, lan cara mainé niru gerak lan tingkah laku singa. Nanging, yen dibandhingaké karo Barongan Macan lan Singa, Barongan Celeng duwé ukuran luwih cilik. Gerakane lan tingkah lakune uga nyontoh celeng. Tokoh jenengé Singo Barong  sing uga dikenal nganggo aran Gembong Kamijoyo, dadi pokok cerito saka kesenian barongan sing sifaté sakral iki. Narasi iki nyritakaké babagan sajarah ru...

sintren

Gambar
                SINTREN                                  dening: Tsaqifa Firya Autsaq Kata "sintrèn" berasal dari dua suku kata dalam bahasa Jawa, yaitu "si" ungkapan panggilan yang berarti dia, dan “tren” berasal dari kata tri atau putri. Jadi, sintren memiliki arti si putri, yang dalam konteks tarian merujuk pada si penari. Selain itu, nama "sintren" juga diambil dari kata "sindir" dan "tetarèn", yang berarti menyindir suatu pihak melalui tari-tarian. SEJARAH Kesenian Sintren berasal dari kisah Sulandono sebagai putra Ki Bahurekso Bupati Kendal yang pertama, hasil perkawinannya dengan Dewi Rantamsari yang dijuluki Dewi Lanjar. Raden Sulandono memadu kasih dengan Sulasih seorang putri dari Desa Kalisalak, namun hubungan asmara tersebut tidak mendapat restu dari Ki Bahurekso, akhirnya R. Sulandono pergi bertapa dan Sulasih memilih menjadi penari. Perte...

Tradisi Lamporan: Warisan Budaya Jawa untuk Menolak Bala dan Merawat Kearifan Lokal

Gambar
Ditulis Dening: Regina Chiquita Putri/27 Pulau Jawa kaloka minangka tlatah kang sugih kabudayan lan tradhisi. Salah siji tradhisi unik lan isih lestari ing sawatara daerah yaiku Lamporan . Lamporan punika upacara rakyat kang diagem minangka tanda tolak bala , kang dilampahake kanthi arak-arakan ing wayah bengi nganggo obor lan swara rame-rame. Kajaba saka makna spiritual, tradhisi iki ugi nggambarake kebersamaan lan kekompakan masyarakat Jawa. • ASAL USUL LAN MAKNA Tembung lampor  asale saka mitos rakyat Jawa, kang ngandharake yen ana makhluk halus utawa pasukan ghaib kang lumaku bareng ing wengi dina Sura, lan saged nggawa bebaya kaya penyakit, panen gagal, utawa kekacauan. Tradisi Lamporan  dipuntindakake minangka bentuk tolak bala , kanthi pangajab supaya kampung aman, bersih saka energi ala, lan maringi berkah sadurunge mangsa tandur. Masyarakat yakin, swara rame lan cahya geni saka obor saged ngusir makhluk ala utawa setan kang ngganggu. • RANGKAIAN RITUAL 1....

Candi Tikus

Gambar
Candi Tikus: Tinggalan Majapahit sing Unik lan Dadi Tuladan Budaya Ditulis dening: Alfian Daffa Ardiwa Putra/04/XI-1 Candi Tikus kuwi salah siji situs sejarah penting sing ana ing Trowulan, Mojokerto, Jawa Timur. Jenengé “Candi Tikus” muncul amarga candi iki ketoke sepisanan nalika ana tikus-tikus padha ndhelik ana gundhukan lemah sing ternyata nyimpen reruntuhan candi. Warga nemokke situs iki taun 1914 lan digali lan dipugar taun 1915. Candi iki diyakini asale saka jaman Kerajaan Majapahit abad kaping 13 nganti 14. Trowulan dhewe dikenal minangka ibukota Majapahit, mula ora kaget yen ana akeh tinggalan sejarah sing isih dijaga nganti saiki. Wujud arsitektur Candi Tikus béda karo candi-candi liyane. Candi iki kaya kolam segi papat sing digawe saka bata abang, kanthi tangga mudhun lan ana menara-menara cilik ing tengahe. Menara kuwi bentuke kaya stupa utawa meru. Ing sisih lor ana saluran banyu, nuduhke yen sistem pangairane wis maju. Candi iki dipercaya dudu mung kanggo sem...

Wayang Kulit: Warisan Budaya Jawa kang Nyawiji karo Filsafat lan Spiritualitas

Gambar
Wayang Kulit: Warisan Budaya Jawa kang Nyawiji karo Filsafat lan Spiritualitas dening: Widya Puspita Sari BAB I Pendahuluan Indonesia yaiku nagara kang sugih banget arep keberagaman budaya. Saben laladan nduweni tradhisi, kasenian, lan kearifan lokal kang mbentuk identitas wangsa. Saka sabang tekan merauke, ewonan suku wangsa urip berdampingan karo budaya dhewe-dhewe kang unik lan berharga. Sawijining wangun warisan budaya kang paling menonjol, utamane saka pulo jawa, yaiku Wayang Kulit . Kasenian tradhisional iki dudu mung ya iku wangun hiburan rakyat, nanging uga nyerminake nile-nile filsafat, agama , sosial, malah spiritual kang jero banget.  Wayang kulit yaiku pertunjukan teater boneka wewayang kang dinggo dening siji dhalang karo iringan gendhing lan sinden. Tokoh-tokoh jero wayang digawe saka kulit kewan kang ditatah lan diwenehi werna, banjur dinggo ing waliking layar pethak karo rewangan cahya. Sanadyan katon prasaja, saben elemen jero pertunjukan iki nyimpen makna simbolik...

Padusan

Padusan merupakan salah satu tradisi yang dilakukan masyarakat Jawa dalam menyambut datangnya bulan Ramadan. padusan itu sebagai salah satu tradisi, padusan menjadi refleksi kebudayaan Indonesia yang cukup beragam. Bagi umat muslim sendiri, Ramadan adalah bulan suci yang baiknya disambut dengan persiapan khusus. Untuk itu, banyak kegiatan yang biasa dilakukan masyarakat Indonesia di berbagai daerah dalam menyambut datangnya bulan Ramadan. Arti Tradisi Padusan  Jika ditelaah dari katanya, padusan berasal dari kata adus dalam bahasa Jawa yang berarti mandi. Tradisi padusan adalah warisan leluhur yang dilakukan secara turun-temurun.  Jika bulan Ramadan telah dekat, masyarakat Jawa akan melakukan padusan dengan cara berendam atau mandi di sumur-sumur dan sumber mata air lainnya. Tujuannya, agar ketika Ramadan dapat menjalankan ibadah puasa dalam kondisi suci lahir dan batin. Jika telusuri lebih jauh, arti padusan sebenarnya lebih dari itu. Padusan memiliki makna yang cukup mendalam, yakn...

Tradisi Kenduren Yang Masih Lestari di Tengah Peradaban Modern

Dening ; Afrizal Riski Setiawan.,, Kenduri adalah tradisi yang sangat penting bagi masyarakat Jawa. Tradisi ini mengajarkan kita untuk bersyukur atas segala nikmat yang telah diberikan oleh Tuhan Yang Maha Kuasa, serta untuk saling berbagi dan mempererat silaturahmi antar warga Ada banyak jenis kenduri yang biasa dilakukan oleh masyarakat Jawa, di antaranya kenduri selapanan, wetonan, puputan, sabanan, likuran, muludan, badan, ujar, mitoni, kepaten, syukuran, dan angsumdahar. Setiap jenis kenduri memiliki tujuan dan tata cara yang berbeda. "Misalnya, kenduri selapanan dilakukan untuk mendoakan anak yang baru lahir, kenduri puputan dilakukan saat terlepasnya tali pusar bayi, kenduri mitoni dilakukan saat usia kandungan telah berusia tujuh bulan, dan kenduri kepaten dilakukan untuk mengirimkan doa ke anggota keluarga yang meninggal dunia, Harapannya yaitu agar tradisi kenduri dapat terus dilestarikan oleh generasi muda. Pasalnya, tradisi ini memiliki banyak manfaat bagi indivi...

Prosesi Sungkeman: Ungkapan Bakti dan Penghormatan dalam Pernikahan Jawa

Gambar
Dening : Septianur Ramadhan Salah satu prosesi yang paling menyentuh hati dan penuh makna dalam pernikahan adat ini adalah sungkeman. Sungkeman adalah ritual penghormatan kepada orang tua dan sesepuh, di mana kedua mempelai bersimpuh dan mencium tangan mereka sebagai ungkapan rasa terima kasih dan permohonan doa restu. 1. Asal-Usul dan Sejarah Sungkeman. Sungkeman merupakan tradisi yang telah mengakar kuat dalam budaya Jawa. Istilah “sungkem” berasal dari bahasa Jawa yang berarti “menyembah” atau “memberi hormat”. Dalam konteks pernikahan adat Jogja, sungkeman adalah ritual penghormatan yang dilakukan oleh kedua mempelai kepada orang tua dan sesepuh keluarga. Asal-usul sungkeman dapat ditelusuri kembali ke zaman kerajaan Mataram Kuno. Pada masa itu, sungkeman dilakukan sebagai bentuk penghormatan kepada raja dan para bangsawan. Sungkeman juga dianggap sebagai cara untuk menunjukkan rasa hormat kepada orang yang lebih tua dan berkedudukan lebih tinggi. Seiring berjalannya waktu...

tedhak siten

Gambar
  Tedhak Siten : upacara adat jawa kanggo bocah umur 7 wulan utawa 8 wulan  ditulis dening : Angelyca Gabriella p.k.p/XI.1/05  Tedhak siten yaiku salah siji upacara adat Jawa sing dianakaké nalika bayi wis umur kira-kira pitung utawa wolu wulan, lan wiwit sinau lungguh lan mlaku ing lemah. Upacara iki dadi bagian saka tradhisi daur urip masyarakat Jawa, sing maknane minangka tandha yen bayi wis siap mlebu urip ing alam donya kanthi nginjak lemah sepisanan.Ing daerah Jawa Tengah, utamane Yogyakarta, upacara iki uga dikenal nganggo jeneng “turun tanah.” Upacara iki nduwèni makna simbolis lan spiritual . Nandhakaké yen bocah wis siap mlebu urip ing alam donya kanthi mandiri. Saliyane kuwi, upacara iki wujud rasa syukur saka wong tuwa marang Gusti Allah amarga anaké wis tuwuh kanthi sehat lan slamet nganti tekan umur iku. Tegese lan Tujuane Dilakokaké Tedhak Siten Upacara tedhak siten nduwèni teges lan tujuan sing jero kanggo masyarakat Jawa. Tegese yaiku minangka lambang ye...

mitoni

Gambar
 Mitoni: Warisan Budaya Pitung Wulan ing Adat Jawa Dening : Chaela Fitri A. | 08 | Xi.1 Mitoni utawi pitung wulan minangka salah sawijining tradhisi ing budaya Jawa, kang lumaku nalika kandhutan wis ngancik yuswa pitung wulan. Tembung mitoni asalé saka tembung pitu, kang tegesé pitu (tujuh) , nuduhaké yuswa kandhutan nalika jabang bayi wiwit katon pratandha gesang sing luwih cetha. Tujuan utama saka tradhisi mitoni yaiku nyuwun pangayoman marang Gusti Kang Maha Kuwasa supados ibu lan jabang bayi tansah pinaringan kaslametan lan kelancaran nganti wekdal nglairaké. Salajengipun, mitoni ugi minangka momen kang nggayutaké sedaya kulawarga kanggo nglantaraké donga bebrayan kang becik tumrap bayi kang bakal miyos. Rangkaian Acara Mitoni: 1. Siraman Prosesi siraman dilakokaké kanthi nyiramaké banyu setaman (banyu campuran kembang melati, mawar, kenanga, lsp.) kaping pitu. Siraman nggambaraké pangresikan jasmani lan rohani. 2. Gantos Busana Pitu Ibu kang mbobot dipun-gantos busanané nganti...